|
Duża wilgotność i ciepło zagrażają składowanemu drewna i sprzyjają rozwojowi sinizny, która w ciągu kilkunastu dni może spowodować znaczną utratę jego wartości. Sinizną określa się zabarwienie iglastego drewna okrągłego lub wyrobów tartacznych na kolor od niebieskiego do zielonoczarnego. Za zmianę barwy odpowiedzialne są grzyby powodujące siniznę i pleśnienie drewna.Sinizna występuje w drewnie obumierających drzew, w drewnie okrągłym oraz w tarcicy gatunków iglastych, głównie w drewnie sosny i świerka. Jej występowanie ogranicza się do bielu, w rzadkich przypadkach można ją spotkać w zewnętrznej strefie twardzieli.Nieuszkodzona kora zdrowego drzewa chroni drewno okrągłe przed infekcją i rozwojem grzybów wywołujących siniznę. Penetrują one wgłąb drewna poprzez powierzchnię czoła, przez odcięte gałęzie oraz przez uszkodzenia kory, powstające np. podczas wyrębu i transportu kłód. Grzyby wnikające od obwodu pnia stwarzają większą liczbę ognisk infekcji i rozwijają się we wszystkich kierunkach: w kierunku promieniowym wzdłuż promieni rdzeniowych, w kierunku stycznym . Z tego względu infekcja powstająca w miejscach uszkodzeń kory jest groźniejszaod infekcji rozprzestrzeniającej się od przekroju czołowego. Jest również mniej korzystna dla tartaków, gdyż może być widoczna dopiero po rozcięciu kłody.Drewno najłatwiej sinieje na wiosnę i w lecie, w tym okresie należy szczególnie przestrzegać stosowania środków zapobiegawczych.
Przy wilgotności drewna rzędu 23% drewno wchodzi w suchy stan ochronny, który zabezpiecza je przed rozwojem sinizny. Niektóre grzyby powodujące siniznę poddane okresowemu działaniu niskich temperatur (do - 20 stopni C) a następnie przeniesione do środowiska o optymalnej temperaturze, rozwijają się intensywniej niż grzyby przebywające cały czas w temperaturze optymalnej. W tych warunkach okres zimy działa stymulująco na rozwój grzybów, których zarodniki wykiełkowały w drewnie jesienią, po wejściu w zakres temperatur optymalnych rozwój grzyba jest bardziej intensywny w porównaniu z grzybem, którego rozwój został zapoczątkowany w okresie wiosennym Sinizna przenosi się za pomocą zarodników i strzępek grzybni roznoszonych przez wiatr i deszcz, a także przez owady, na przykład cetyniec mniejszy (gatunek kornika) wprowadza siniznę w drewno żywych drzew.Rozwój sinizny uzależniony jest od zaistnienia warunków jakie muszą zostać spełnione wymaganiom grzyba,wilgotności i temperatury. Zależnie od gatunku grzyba optimum wilgotności wynosi 30-80% (minimum 20%, maksimum 180%), dlatego też sinizna nie występuje w zdrowych drzewach pozostających na pniu ani na drewnie przeschniętym. Powstawaniu sinizny sprzyja również ciepła pogoda, optymalna temperatura wynosi 20-25°C). Niektóre grzyby sinizny posiadają dość dużą odporność na niskie temperatury, które mogą rozwijać się w drewnie późną jesienią przy temperaturze do -4°C.W początkowym stadium rozwoju strzępki grzybni są bezbarwne, bez użycia mikroskopu nie można ich w drewnie wyróżnić. Przebarwienie na kolor brunatny następuje w optymalnych warunkach rozwoju.
Sinizna w zasadzie nie wpływa na mechaniczne właściwości drewna. Co prawda niektóre gatunki grzybów rozkładają celulozę i w nieznacznym stopniu atakują błonę komórkową, przez co drewno łatwiej chłonie wilgoć, jednak nie ma to znaczenia technicznego w drewnie budowlanym i konstrukcyjnym - obniża jedynie jego wygląd estetyczny. Właśnie względy estetyczne stanowią, że sinizna jest istotną wadą sortymentów stolarskich.Niezależnie od przeznaczenia materiału, sinizna wpływa ujemnie na jego handlowy wygląd i świadczy o złych warunkach konserwacji surowca lub tarcicy i może nasuwać przypuszczenie, że drewno jest zaatakowane również przez inne grzyby, które nie wywołały jeszcze widocznych zmian.
Podział sinizn
Polska norma "Wady drewna" wyróżnia siniznę odkrytą, widoczną na powierzchni materiału i siniznę ukrytą, umiejscowioną w wewnętrznych warstwach drewna. Poza tym dzieli siniznę na dwie kategorie ze względu na materiał na jakim występuje:
siniznę surowcową - występującą w drewnie okrągłym; na czołach - w postaci plam zwężających się klinowato w kierunku rdzenia, lub w postaci ciemnego pierścienia w obwodowej strefie bielu.
siniznę tarcicową- po przetarciu surowca. Na czołach tarcicy ma postać klinowatych plam lub jednolitego pierścienia; na płaszczyznach i bokach tarcicy występuje w postaci kropek, plam i smug, w miejscach przylegania przekładek, w postaci poprzecznych ciemnych pasków.
Niektórzy wprowadzają podział bardziej szczegółowy, w którym wyróżniają wymienione poniżej kategorie sinizny:
Sinizna surowcowa posuszowa - występuje w strzałach drzew obumierających lub obumarłych na pniu. Ten rodzaj sinizny jest szczególnie nielubiany przez tartaczników, gdyż często nie jest widoczny na czołach kupowanych dłużyc.
Sinizna surowcowa spałowa - rozwija się za życia drzew, na spałach żywiczarskich i w ich bezpośrednim sąsiedztwie, plamy sinizny sięgają do 2-3 mm w głąb drewna.
Sinizna surowcowa składnicowa - występuje w drewnie okrągłym, jako zjawisko związane z długotrwałym składowaniem drewna w ciepłej porze roku.
Sinizna tarcicowa - powstaje po przetarciu drewna okrągłego, w wyniku niewłaściwej konserwacji tarcicy. W początkowym stadium występuje na powierzchni tarcicy w postaci luźno rozrzuconych kropek, które w miarę postępującego rozwoju skupiają się w duże plamy rozprzestrzeniające się w głąb tarcicy. Ze względu na rozmieszczenie siniznę tarcicową dzieli się na zewnętrzną i wewnętrzną.
Sinizna tarcicowa zewnętrzna występuje na powierzchniach tarcicy.
Sinizna tarcicowa wewnętrzna jest niewidoczna na powierzchni, zabarwia natomiast wewnętrzne warstwy tarcicy. Sinizna wewnętrzna ujawnia się w toku wtórnej obróbki tarcicy (podłużne i poprzeczne dzielenie tarcicy, głęboko sięgające struganie).
Ze względu na głębokość zasięgu wyróżnia się siniznę tarcicową płytką i głęboką.
Sinizna tarcicowa płytka sięga na głębokość do 2 mm; mieści się ona w ramach nadmiaru na struganie i przy obróbce struganiem zostaje usunięta.
Sinizna tarcicowa głęboka zajmuje strefę o szerokości większej niż dwa milimetry, wobec czego nie znika przy struganiu.
Sinizna powłokowa powstaje w wyrobach z drewna iglastego, pokrytych malarskimi powłokami olejowymi.
Zabezpieczanie surowca drzewnego przed sinizną:
W przypadku sinizn występujących w drewnie ”stojącym” mamy niewielkie możliwości działania.
W przypadku sinizny surowcowej posuszowej rozwiązaniem mogłoby być szybkie pozyskiwanie drzew, u których rozpoczął się proces chorobowy.
W praktyce jedynym rodzajem sinizny surowcowej, na której występowanie mamy wpływ jest sinizna składnicowa. Zapobiec jej występowaniu możemy przez unikanie magazynowania surowca drzewnego przez dłuższy czas w okresie wiosenno-letnim, kiedy ma sprzyjające warunki rozwoju.
W przypadkach kiedy przewidujemy dłuższy okres magazynowania, stosować powinniśmy odpowiednie metody zabezpieczania drewna. Do metod takich należą: opryskiwanie środkami chemicznymi zatrzymującymi rozwój grzybów. Składowanie drewna wewnątrz tuneli wykonanych np. z folii w połączeniu ze stosowaniem środków chemicznych.
Składowanie na placach wyposażonych w zraszacze wodne, dzięki którym utrzymywana jest wilgotność zbyt wysoka (powyżej 80%) dla rozwoju większości grzybów oraz zatapianie drewna. We wszystkich tych metodach optymalne jest zachowanie nieuszkodzonej kory na pniach.
Często polecanym w starszych podręcznikach sposobem na uniknięcie sinienia drewna, jest przetarcie zimowe, szczególnie kłód wysokiej jakości. Zmniejsza to możliwość zasinienia tarcicy, gdyż przy prawidłowym składowaniu z nadejściem wiosny jest ona częściowo przeschnięta. Oczywiście metoda ta ze względów ekonomicznych i logistycznych obecnie nie znajduje większego zastosowania.
W obecnych warunkach podstawowymi i skutecznymi sposobami zapobieżenia rozwojowi sinizny w materiałach tartych są :
a) kąpanie świeżo przetartej tarcicy w roztworach antyseptycznych
b) suszenie tarcicy (bezpośrednio po przetarciu) w suszarniach, do wilgotności poniżej 22%
To doskonała metoda dla np. sortymentów stolarskich, gdyż suszenie prowadzone w sposób naturalny niestety nie zapobiega w pełni występowaniu sinizny. Wydaje się, że najpewniejszą i jednocześnie tanią metodą jest chemiczne zabezpieczenie świeżo przetartej tarcicy poprzez kąpiel w roztworze środka antyseptycznego chroniącego drewno przed rozwojem sinizny.
Wybierając środek chemiczny do zabezpieczenia drewna przed sinizną powinniśmy zwrócić uwagę na następujące cechy produktów:
- czy preparat chroni przed rozwojem wszystkich gatunków grzybów powodujących pleśnienie i siniznę,
- czy nie jest wymywalny z powierzchni zabezpieczonego drewna,
- czy nie ma negatywnego wpływu na środowisko naturalne oraz zdrowie ludzi mających kontakt z preparatem,
- czy jest prosty w użyciu i łatwy w kontroli,
Usuwanie sinizny:
W przypadku tarcicy lub elementów drewnianych zarażonych sinizną powierzchniową, które możemy poddać obróbce mechanicznej, najłatwiej przebarwienia usunąć poprzez struganie lub szlifowanie.
Jeżeli sinizna zabarwiła drewno głęboko lub nie możemy elementu poddać obróbce mechanicznej pozostaje wybielenie drewna preparatami chemicznymi. Polega ono na poddaniu zasinionego drewna działaniu substancji bielących np. związków sodu, chlorku wapnia, szczawianów, a następnie zmywania jego powierzchni środkami zobojętniającymi. Większość z wybielaczy działa poprzez reakcję chemiczną z grzybnią, w wyniku której jest ona utleniana, a drewno odzyskuje naturalną barwę.
Środki chemiczne stosowane zgodnie z zaleceniami zasadniczo nie powinny niszczyć struktury drewna i obniżać jego parametrów wytrzymałościowych. W przypadku drewna wybielanego punktowo, a nie na całej powierzchni, przed dalszym jego wykańczaniem np. lakierami lub bejcami transparentnymi wskazane jest sprawdzenie, czy w miejscu wybielania nie powstaną zmiany w naniesionej powłoce.
Źródła:
Materiały własne i wyczytane w:
Nauka o drewnie - Franciszek Krzysik
Fitopatologia leśna - Karol Mańka
Wady drewna PN-66/D-01000
_________________
Davus sum, non Oedipus.
|
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
Szukaj
a dla mnie podział sinizny jest prosty
